در گذشته والدین اعتقاد داشتند که تشویق کودکان ممکن است باعث خودشیفتگی و اعتماد به نفس بیش از اندازه کودکان شود، بنابراین اغلب از این کار خودداری می‌کردند. اما امروزه روانشناسان کودک بر اهمیت شیوه صحیح تشویق آنها تأکید می‌کنند. پس چرا تشویق کودکان اینقدر اهمیت دارد؟ و چه تأثیراتی بر روی رشد و توسعه آنها دارد؟ چگونه می‌توانیم بهترین روش‌ها را برای تشویق کودکانمان انتخاب کنیم؟ آیا تعریف و تمجید کردن کافی است یا نیاز به رویکردهای خاصی دارد؟ در این مقاله به بررسی شیوه‌های صحیح تشویق کودکان و تأثیرات مثبت آن در رفتار و رشد آنها می‌پردازیم.
تماس با زندگی شیرین
۱- علت تشویق کودک را دقیقاً مشخص کنید:
هنگام تشویق کودک، به دقت به وی توضیح دهید که چرا این تشویق را دریافت می‌کند. از کلی‌گویی پرهیز کنید و به جزئیات بپردازید. به عنوان مثال، به جای این‌که به کودک بگویید: رفتار خوبی داشتی، بیشتر در جزئیات ویژگی‌های مثبت رفتارش بپردازید؛ مثلاً بگویید: من از صبر و آرامشت در صف انتظار در پارک خوشم آمد، این نشانه‌ای از بزرگ شدن توست.
۲- در تشویق کودک صادق باشید:
ضرورت دارد که هنگام تشویق کودکان، صادقانه و واقعی باشید و از اغراق پرهیز کنید. بهتر است وی را به صورت صادقانه و بر اساس عملکرد واقعی‌اش تشویق کنید؛ به عنوان مثال نیاز نیست به کودک بگویید: “تو بهترین نقاش دنیا هستی”، بلکه به وی بگویید که چه جنبه‌های خاصی از کارش را قدردانی می‌کنید. به یاد داشته باشید که کودکان قادرند بین تشویق واقعی و تشویق‌های مصنوعی تفاوت بگذارند.
تشویق‌های مفرط ممکن است منجر به اثرات معکوس شود و کودکان ممکن است باور نکنند که تشویق‌های شما واقعی و صادقانه است. همچنین این اغراق می‌تواند منجر به ایجاد انتظارات نامناسب در کودکان برای دریافت تشویق برای هر اقدام کوچکی شود و آنها را به کارهای بیشتری که شایسته تشویق نیستند متوجه کند.
۳- لحن شما در تشویق کودکان به اندازه کلمات اهمیت دارد:
روانشناسان با تأکید بر لحن گرم و محبت‌آمیز، اصول تشویق و تحسین کودکان را توضیح می‌دهند. در هنگام تشویق کودکان، از لحن صمیمی و محبت‌آمیز استفاده کنید. برقراری تماس چشمی و انطباق قد و حرکات بدن با کودک می‌تواند تأثیر بسزایی در اثربخشی تشویق داشته باشد. از نام کودک استفاده کنید و احساسات خود را از طریق ابراز حالات چهره و کلمات به او انتقال دهید.
۴- برای پایبندی به اصول تشویق کودک، به میزان پیشرفت اهمیت دهید:
اگر شیوه تشویق کودک به درستی انجام شود، کودک متوجه می‌شود که چقدر پیشرفت او برای شما ارزشمند است. در مقایسه با وضعیت قبلی‌اش، بر روی بهبود و پیشرفتش تمرکز کنید. به او نشان دهید که چگونه بهترین ویژگی‌های او رشد کرده‌اند و بر آن تمرکز داشته‌اید؛ به عنوان مثال، به وی بگویید: “تو در کنترل توپ، نسبت به قبل خیلی پیشرفت کرده‌ای”. این روش نه‌تنها به کودک اعتماد به نفس می‌دهد، بلکه او را برای تلاش و کوشش بیشتر ترغیب می‌کند.
۵- بهترین تشویق برای کودک، مقایسه شدن با خودش است:
استعدادها و توانمندی‌های کودکان متفاوت است و از همه بچه‌ها نمی‌توان انتظارات یکسانی داشت. بنابراین مهم است که هرگز کودک را با دیگران مقایسه نکنید؛ زیرا این اقدام می‌تواند به آسیب‌رساندن به اعتماد به نفس آینده او منجر شود. بچه‌هایی که همواره با دیگران مقایسه می‌شوند، در مواجهه با شکست‌ها احساس ناامنی می‌کنند و انگیزه‌شان را از دست می‌دهند.
بهتر است به کودکان یادآور شوید که هر کسی استعدادها و توانایی‌های منحصر به فردی دارد. بجای مقایسه با دیگران، آنها را به ارزش خاصی که دارند تشویق کنید. به عنوان مثال اگر کودک توانایی خاصی را در برادر یا خواهر بزرگ‌ترش مشاهده می‌کند به جای تنها تحسین کردن آن فرد، به وی یادآوری کنید که خودش هم توانایی‌های منحصر به فردی دارد. این نوع تشویق نه‌تنها برای عملکرد کودک موثر است بلکه به افزایش اعتماد به نفس کودک کمک می‌کند.
تماس با زندگی شیرین
۶- تلاش کودکان را تحسین کنید:
یکی از اصول تشویق کودکان تحسین تلاش آنها است. با روش مناسب می‌توانید به کودکان بیاموزید که ارزش تلاش را درک کنند. وقتی کودکان برای انجام کاری تلاش می‌کنند آنها را تحسین کنید، این کار باعث می‌شود که آنها به مفهوم موفقیت و انجام وظایف بدون تردید نگاه کنند. از آنجایی که تلاش یک مهارت قابل ارتقاست و همه ما قدرت بهبود آن را داریم، این نوع تشویق به کودکان کمک می‌کند که به جای تمرکز بر نتایج، بیشتر به تلاش برای بهتر شدن توجه کنند.
این نوع تفکر به کودکان کمک می‌کند که بیشتر به تلاش برای بهبود مهارت‌هایشان تمرکز کنند و این باعث افزایش انگیزه و لذت درونی آنها می‌شود. این نوع تفکر همچنین باعث می‌شود که کودکان در مواجهه با شکست‌ها به خودشان اعتماد کنند و تلاش بیشتری برای بهبود عملکرد خود داشته باشند.
۷- تشویق کودک را بلافاصله انجام دهید اما این کار را تبدیل به یک عادت نکنید!
یکی از اصول اساسی تشویق کودکان، تحسین فوری عمل خوب یا رفتار مثبت آنها است. در این صورت کودک می‌تواند رابطه‌ی میان دو اتفاق را بیاموزد و بین عمل خوب و تشویق آن رابطه‌ای بینشی برقرار کند. بسیاری از والدین ممکن است به دنبال یافتن یک موقعیت خاص و استثنایی برای تشویق کودک خود باشند. نکته‌ی مهم در تشویق کودکان این است که باید به‌طور فوری و پیوسته به آن رفتار مثبت واکنش نشان دهیم.
همچنین باید به یاد داشته باشیم که تشویق کودکان شبیه یک شمشیر دو لبه است؛ بنابراین همیشه نباید به عادت تبدیل شود. لازم نیست که هر روز کودک خود را تشویق کنیم تا به او کمک کنیم انگیزه داشته باشد.بهتر است تشویق را به‌صورت غیرمنتظره و واقع‌بینانه اعمال کنیم.
به عنوان مثال، می‌توانید یک یادداشت تشویقی برای کودک خود بنویسید و آن را روی میز یا در کیف او قرار دهید. باید به یاد داشته باشید که تقدیر از عملکرد کودکان می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد. همچنین می‌توانید با انجام کارهایی مانند یک آغوش محکم، کودک خود را تشویق کنید.
۸- جدول تشویقی برای کودکان بسازید:
جدول‌های تشویقی برای هدایت رفتارهای مثبت و تشویق کودکان از ۳ تا ۸ سال قابل استفاده هستند. این جدول‌ها به صورت مختلفی مانند پوسترهای دیواری یا اپلیکیشن‌های مخصوص عرضه می‌شوند. در این جدول‌ها تصویر رفتار یا هدف مثبتی که کودک می‌خواهد به آن دست یابد نمایش داده می‌شود. به عنوان مثال، برای یک کودک ۳ ساله می‌توانید تشویق کنید که قبل از درخواست‌ها کلمه «لطفاً» را بگوید، برای یک کودک ۵ ساله می‌توانید تشویق کنید که بتواند کفش‌های خود را به تنهایی بپوشاند و برای یک کودک ۷ ساله می‌توانید تشویق کنید که در درس املا نمره بالایی کسب کند. این جدول‌ها به انجام رفتارهای مورد نظر امتیاز می‌دهند و می‌توانند به صورت برچسب ستاره یا تیک نمایش داده شوند. همچنین می‌توانید با کمک کودک، جایزه‌هایی را برای مقادیر مشخصی امتیاز در نظر بگیرید.
دقت کنید، برای اعمال این روش در زمینه‌ی اصول تشویق کودکان، به سه نکته حیاتی نیاز دارید:
1- ارائه‌ی اهداف: اجازه دهید کودکان در تعیین اهداف مشارکت کنند و شما به عنوان والدین، آنها را در این مسیر هدایت کنید. زمانی که کودکان در تنظیم جدول امتیاز و جایزه‌ها مشارکت دارند، احتمالاً برای دنبال کردن نتایج اهدافشان علاقه‌مندتر هستند.
2- جوایز متعادل: اجتناب از قول دادن جوایز بزرگ به کودکان، زیرا این می‌تواند انتظارات غیر واقعی ایجاد کند و حتی اگر تلاش کمی انجام شود، انگیزه را کاهش دهد. همچنین انتظار نداشته باشید که کودکان برای دستیابی به جوایز بزرگ زمان زیادی را صرف کنند زیرا ممکن است باعث دلسردی آنها شود.
3- متوازن بودن: هرگز به فرزندتان اعتماد به سیستم پاداش‌محور ندهید. جدول امتیازی می‌تواند انواع مختلفی از تشویق را ارائه دهد و میزان تلاش و پیشرفت را برای هر هدف مشخص کند. این روش تشویق کودکان همواره با رعایت این نکات به عنوان یکی از روش‌های مؤثر در آموزش مسئولیت‌پذیری به کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد. با احترام به این نکات این روش به عنوان یکی از بهترین راه‌ها برای تربیت مسئولیت‌پذیری در کودکان تلقی می‌شود.
تشویق کودکان به درس خواندن:
تماس با زندگی شیرین
تحسین و تشویق کودکان در موقعیت‌های مختلفی موثر است اما یکی از مواردی که خیلی تاثیرگذار است، تشویق به درس خواندن در مدرسه است. زمانی که کودکان تلاش می‌کنند اما به نتیجه مطلوب نمی‌رسند، ممکن است ناامید شوند. در این مواقع باید وارد عمل شده و به آنها یادآوری کنید که تلاش آنها در این شرایط ارزشمند است. همچنین نحوه تشویق شما و روش‌های استفاده شده توسط شما، نقش اساسی در تاثیرگذاری این فرایند دارد.
برای مثال می‌توانید به کودک خود بگویید: برای انجام تکالیف ریاضی واقعاً سخت تلاش کردی و این خیلی عالی است. اگر در آینده به یک سری نکات دیگر هم توجه کنی، مطمئناً به نتیجه دلخواهت خواهی رسید.
این روش نه تنها به تلاش کودک اهمیت می‌دهد، بلکه نشان می‌دهد که تلاش اولویت است و نتایج آن دنباله‌ای از آن است. همچنین می‌توانید پیش از انجام کار کودک را تشویق کنید، به عنوان مثال: “نشان بده که چقدر خوب می‌توانی تکالیفت را انجام دهی.” تشویق کودکان در این مرحله زمینه‌ای برای تلاش بیشتر آنها را در آینده فراهم می‌کند.
مقالات پیشنهادی :
بهترین ویژگی های والدین خوب / با ارائه راهکار هایی توسط روانشناس!
چگونه کودکی که دست بزن دارد را آرام کنیم؟
افزایش اعتماد به نفس کودکان با ۱۲ راهکار تضمینی!
بدون دیدگاه