در دنیای روانشناسی، وسواس به عنوان یکی از مشکلاتی که بسیاری از افراد را درگیر خود می‌کند شناخته شده است. در این مقاله ما سعی داریم اطلاعات مفیدی را درباره وسواس ارائه دهیم تا با شیوه‌های مؤثر درمانی آن آشنا شوید. لطفاً همراه ما باشید و تا انتها به خواندن مقاله ادامه دهید.
تماس با زندگی شیرین
تعریف وسواس
وسواس یا اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) به اصطلاح یک فشار ذهنی است که فرد را مجبور به ادامه فکر یا انجام عملی خاص می‌کند. حتی اگر فرد به این دغدغه احساسی و اعمالش انطباق منطقی نداشته باشد، اما همچنان قادر به کنترل آن نیست.
در این اختلال، فرد احساس می‌کند مجبور است به چیزی که در ذهنش می‌پرورانده یا انجام داده پایبند باشد اما در عین حال دلواپس است که از این وسوسه مقاومت کند. این موضوع در نهایت منجر به کاهش کارآمدی و ایجاد انزوا می‌شود.
روان‌شناسان معتقدند که وسواس یک نوع شدید از بیماری روانی است که باعث عدم تعادل در روان و رفتار فرد می‌شود و با محیط اطراف او سازگار نیست.
وسواس به طور کلی به دو دسته وسواس فکری و وسواس عملی تقسیم می‌شود که ممکن است به تنهایی یا همزمان با هم، فرد را درگیر کنند.
چرا وسواس ما را فرا می‌گیرد؟
مباحث درباره ریشه‌های وسواس متنوعند و بر اهمیت عوامل محیطی و ژنتیک در پیدایش این اختلال تأکید می‌کنند.
نظریه‌های زیستی بر این باورند که ناهنجاری‌هایی در بخش‌های زیرقشری مغز ممکن است نقشی در بروز وسواس داشته باشند. همچنین بخش‌هایی از مغز که در مهار افکار، تصورات یا امیال شدید مشغول به کار هستند، ممکن است دچار مشکل شده و به وسواس منجر شوند.
از سوی دیگر، نظریه‌های شناختی-رفتاری تأکید می‌کنند که الگوهای فکری ناسازگار در ایجاد وسواس دخیل هستند.
عوامل ایجاد وسواس
افراد مبتلا به اختلال وسواس ممکن است به رویدادهایی که اضطراب آور هستند، بیش از حد واکنش نشان دهند و به همین دلیل تصورات ناخوشایندی شکل می‌گیرد که بعداً با انجام رفتارهای وسواسی سعی در کنترل و یا برطرف آن‌ها دارند.
با توجه به این نظریات، درمان وسواس از طریق داروها یا روش‌های روان‌شناختی امکان‌پذیر است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
چگونه وسواس را درمان کنیم؟
به‌رغم پیچیدگی ظاهری وسواس، درمان آن در اکثر موارد امری غیر ممکن نیست. استفاده از داروها و تکنیک‌های متعدد روان‌شناختی این امکان را فراهم می‌کند. در اینجا، به برخی نکات مربوط به درمان اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) می‌پردازیم:
الف) درمان شناختی-رفتاری (CBT)
درمان شناختی-رفتاری یا به اختصار CBT، یک رویکرد درمانی مؤثر است که در آن درمانگر با صحبت کردن با بیمار و بررسی الگوهای تفکر او نسبت به وقایع محیطی، به او کمک می‌کند مشکلات خود را حل کند.این روش می‌تواند در درمان افسردگی، اضطراب و حتی وسواس مؤثر باشد.
ب) درمان روان‌پویشی
رویکرد دیگری که در درمان وسواس موثر است، درمان روان‌پویشی است. در این روش، درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا دلیل و الگوهای رفتاری، احساسی و باورهایش را که از کودکی شکل گرفته‌اند شناسایی کرده و با شناخت عوامل ناخودآگاه در پس تصمیم‌گیری‌هایش، مشکلات خود را مدیریت کند.
درمان وسواس به شیوه‌ی روان‌پویشی ممکن است کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد، اما همواره اثرات مثبت و ماندگاری دارد و به حل مشکلات اساسی فرد کمک می‌کند.
ج) درمان دارویی
بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد که وسواس عوامل زیستی نیز دارد و بنابراین با استفاده از داروها قابل کنترل و درمان است. البته باید توجه داشت که تجویز داروها برای درمان وسواس تنها در صلاحیت روانپزشکان است و سایر افراد مجاز به استفاده از این روش برای درمان مراجعان خود نیستند.
داروها با تأثیر بر بخش‌های خاصی از مغز یا تغییر در میزان و زمان ترشح هورمون‌های مختلف می‌توانند رفتارهای وسواسی را کنترل کنند یا شدت آن‌ها را کاهش دهند.
د) درمان شوکی
هرچند که روش‌های غیرتهاجمی در درمان وسواس را ترجیح می‌دهیم، اما زمانی که شدت اختلال بالا باشد یا امکان استفاده از دارو ممکن نباشد، ممکن است اقدام به درمان‌های تهاجمی باشد.
یکی از روش‌های تهاجمی برای کنترل وسواس‌های شدید، درمان شوکی است که توسط درمانگران و در بیمارستان‌های روانی اجرا می‌شود. در این روش، به عنوان الکتروشوک مغزی شناخته می‌شود ابتدا بیمار را برای یک مدت کوتاه (۱ تا ۲ دقیقه) به بی‌هوشی می‌کشانند و سپس جریان الکتریسیته را برای ایجاد شوک مغزی اعمال می‌کنند.
جلسات درمانی با الکتروشوک معمولاً هر هفته ۳ بار تکرار می‌شوند و بسته به شدت بیماری، ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
درمان گوناگون وسواس
حالا که با روش‌های اصلی درمان وسواس آشنا شدیم، مفید است که به بررسی درمان انواع مختلف وسواس بپردازیم و نکات اساسی در این خصوص را بررسی کنیم.
درمان وسواس شستشو
درمان وسواس شستشو اغلب با استفاده از روش‌های شناختی-رفتاری قابلیت انجام دارد. یکی از این روش‌ها به نام “حساسیت‌زدایی تدریجی” است.در این روش، فرد مبتلا به آرامی و به مرور زمان، با عنصری که موجب وسواس می‌شود، روبرو می‌شود و سپس با آموزش تکنیک‌های مقاومت، به او کمک می‌شود تا کنترل بیشتری بر وسوسه خود پیدا کند.
درمان وسواس فکری
این نوع درمان وسواس نیز همانند درمان سایر نوع‌های وسواس است، اما برای وسواس فکری شدید، رویکرد رفتاردرمانی تنها کافی نیست و استفاده از دارو نیز لازم است.
تمرین‌های اصلی درمان وسواس فکری شامل روش‌های حساسیت‌زدایی تدریجی، غرقه‌سازی، آموزش آرامش و ERP است. این روش‌ها در چند جلسه به بیمار آموزش داده می‌شوند.
به‌طور کلی، درمان وسواس بدون داروها نیز ممکن است. برای این منظور، مشاوره با یک روانشناس ضروری است.
همچنین از دیرباز، درمان وسواس با داروهای گیاهی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. به‌عنوان مثال، گیاهی مانند “افتیمون” برای درمان افسردگی و وسواس مورد استفاده قرار می‌گرفت و به‌نظر می‌رسد که در درمان وسواس نیز مؤثر است.
علاوه بر این، برخی افراد دارچین را به‌عنوان درمان‌کننده وسواس معرفی می‌کنند. اما همواره مشاوره با پزشک قبل از استفاده از هر گونه درمانی ضروری است.
درمان‌های روانی مذهبی و جنسی نیز می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های روان‌شناختی مانند ERP (مواجهه و جلوگیری از پاسخ) انجام شوند.
درمان موکنی
درمان‌های دارویی برای اختلال موکنی، اغلب شامل داروهای ضدافسردگی و ضد روان‌پریشی می‌شوند. درمان‌های رفتاری مانند “آموزش وارونه‌سازی عادت” نیز بسیار موثر هستند. در این روش، فرد آموزش داده می‌شود که به جای موکنی، یک عادت دیگر مانند گره زدن مشت را به کار گیرد. به عنوان مثال، به او می‌گوییم: “هر وقت خواستی موهای سرت را بکشی، مشتت را یک دقیقه گره بزن!”
درمان وسواس در تصمیم‌گیری
تصمیم‌گیری‌ها با وسواس یک تجربه رایج است که تقریباً همه‌ی ما در زندگی خود تجربه کرده‌ایم. با این حال، وسواس می‌تواند منجر به سخت‌گیری بیش از حد در تصمیم‌گیری شود. یکی از دلایل اصلی وسواس در تصمیم‌گیری، کمبود اعتماد به نفس است.
برای درمان وسواس در تصمیم‌گیری، تقویت اعتماد به نفس بسیار مهم است. همچنین، باید به‌طور معقول با دیگران مشورت کرد و از خودپندارهای متنوع پرهیز کرد.افرادی که دچار اختلال تصمیم‌گیری هستند، قبل از اتخاذ تصمیمات مهم می‌توانند با یک روانشناس مشورت کنند.
درمان وسواس ترس از مرگ و بیماری
اگر مبتلا به وسواس ترس از مرگ هستید، باید بدانید که کنترل فکر بسیار مهم است. به خودتان یادآوری کنید که این فکر فقط یک تصور است و اتفاقی رخ نخواهد داد.
درمان وسواس در کودکان
وسواس نه تنها برای بزرگسالان، بلکه برای کودکان نیز ممکن است اتفاق بیافتد. اما احتمال ابتلای کودکان به این اختلال در کودکانی که یکی از اعضای خانواده آن‌ها وسواس دارد بیشتر است.
اگر کودک شما دچار اختلال وسواس شده است، نگران نباشید. ابتدا باید به او اطمینان دهید که شما همیشه حامی او هستید و او را دوست دارید.سپس، می‌توانید به یک روانشناس کودک مراجعه کنید. او پس از گفت‌وگو با کودک، درمان‌های روان‌شناختی را آغاز کرده و برخی مهارت‌های کاربردی را به او آموزش می‌دهد.
درمان وسواس با استفاده از داروهای گیاهی
از زمان‌های قدیم، افراد برای درمان اختلالات روانی از جمله وسواس، از گیاهان دارویی بهره می‌برده‌اند. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان با وسواس مواجه هستید، ممکن است مراجعه به روانشناس مناسب با استفاده از این گیاهان به عنوان تکمیل درمان مفید باشد. در زیر به برخی از این گیاهان اشاره می‌شود:
گل گاو زبان
استفاده از دمنوش گل گاو زبان می‌تواند برای کنترل اضطراب و افکار وسواسی مفید باشد. برای تهیه دمنوش، مقداری از گل گاو زبان را در یک لیوان آب جوش قرار داده و پنج دقیقه روی حرارت ملایم قرار دهید. سپس آن را از روی حرارت بردارید و پس از صاف کردن، می‌توانید آن را بنوشید.
دارچین و چای دارچین
دارچین یکی از گیاهان معروف در درمان وسواس است. برای تهیه چای دارچین می‌توانید مقداری از چوب دارچین را در قوری بریزید و یک لیوان آب جوش به آن اضافه کنید. پس از دم کشیدن چای برای پنج تا هفت دقیقه، می‌توانید از آن استفاده کنید.
عرق کاسنی
یکی از درمان‌های سنتی وسواس، نوشیدن عرق کاسنی به طور روزانه یک تا دو بار است.
سایر گیاهان دارویی
علاوه بر گیاهان ذکر شده، لیمو، گل ختمی، گل بنفشه، ریواس، افتیمون و فرنجمشک نیز در درمان وسواس مؤثر هستند و ممکن است به بهبودی سریع‌تر فرد مبتلا کمک کنند.
زمان مناسب برای مراجعه به دکتر در صورت اختلال وسواس فکری-عملی
اگر علائم اختلال وسواس فکری-عملی را حداقل به مدت شش ماه تجربه کرده و یا این عارضه به گونه‌ای شدید شده که بر روند زندگی روزمره، ارتباطات اجتماعی و شغلی شما تأثیر منفی گذاشته است، به شدت توصیه می‌شود که به یک متخصص روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنید.
تماس با زندگی شیرین
سخن پایانی
لطفا توجه داشته باشید که درمان وسواس یک حوزه تخصصی روان‌شناختی است و تسلط آن به عهده روانپزشکان و روان‌شناسان بالینی است. بنابراین بهتر است در صورت نیاز به کمک، به جای تلاش برای خوددرمانی به سرعت به یک متخصص مراجعه کنید.
لازم به ذکر است که با توجه به پیشرفت‌های اخیر در روانپزشکی و روانشناسی، درمان وسواس دیگر چیزی نیست که به نظر شما غیرممکن به نظر برسد.
آیا تا به حال تجربه اختلال وسواس فکری-عملی داشته‌اید؟ یا مورد مشابهی را در بین دوستان یا آشنایان خود مشاهده کرده‌اید؟ این تجربه را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
مقالات پیشنهادی :
۲۰ ویژگی یک روانشناس خوب که باید بدانید
تاثیر وسواس(OCD) بر روابط جنسی زن و مرد!
بدون دیدگاه