آسیب های بلوغ زودرس چیست؟
شروع زودرس بلوغ و مشکلاتی که پس از آن پیش می‌آید، اولین نگرانی مشترک والدین و کودکان است. بلوغ زودرس در دختران و پسران می‌تواند منجر به رشد نامتعارف و زودرس استخوان‌ها و عضلات شود، که این تغییرات معمولاً در دورهٔ نوجوانی اتفاق می‌افتد، نه در کودکی!
بلوغ زودرس به معنای تجربهٔ علائم بلوغ جنسی توسط یک پسر یا دختر قبل از زمان معمول است. بلوغ در دختران معمولا بین ۸ تا ۱۳ سال و در پسران در بین ۹ تا ۱۴ سال آغاز می‌گردد، اما ممکن است بلوغ زودرس در سنین ۸ تا ۹ سالگی هم رخ دهد. این موضوع معمولاً به مشکلات طولانی‌مدت منجر نمی‌شود و تأثیرات آن اغلب تا سن بزرگسالی باقی نمی‌ماند. تغییرات بلوغ شامل رشد سریع استخوان‌ها و عضلات، تغییر در شکل و اندازه بدن و قابلیت تولید مثل است. با درمان و مشاوره مناسب، کودکان می‌توانند دورهٔ بلوغ و بزرگسالی خود را به‌سرانجام برسانند و زندگی سالمی داشته باشند.
تماس با زندگی شیرین
بلوغ به چه معناست؟
بلوغ یک فرایند زمان‌بندی شده است که در آن پسران و دختران در حال رشد، مراحل بلوغ جنسی را طی می‌کنند. این فرایند شامل یک سری تغییرات جسمی است که منجر به باروری و ظهور ویژگی‌های جنسی ثانویه، که ویژگی‌هایی مرتبط با بلوغ افراد بالغ محسوب میشوند، می‌شود. هرچند بلوغ اصطلاحاً شامل تحولات بیولوژیکی و جسمی است، اما می‌تواند تأثیراتی روانی، اجتماعی و عاطفی نیز بر روی نوجوان داشته باشد. اگر بلوغ در دختران قبل از ۷ سالگی و در پسران قبل از ۹ سالگی رخ دهد، آنگاه بلوغ زودرس اتفاق افتاده است.
راه‌های تشخیص بلوغ زودرس چیست؟
مهم‌ترین عاملی که در زمان شروع بلوغ زودرس نقش دارد، ژنتیک است. عوامل دیگری مانند وزن کم هنگام تولد و چاقی (BMI بالا) در اوایل دوره ۸ سالگی نیز در بلوغ زودرس، به‌ویژه در اولین دوره‌های پریود، مؤثر هستند. در کل، دلایل دقیق بلوغ زودرس هنوز به‌طور کامل مشخص نیستند. اما می‌توانند شامل آسیب‌های مغزی مانند ضربه به سر، رادیوتراپی، وجود توده‌ها، التهاب، اختلالات هورمونی، مشکلات غدد فوق کلیوی، و برخی از جهش‌های ژنتیکی باشند. همچنین، برخی تومور‌ها مانند تومور‌های ترشح‌کننده (Hcg) و هورمون‌های جنسی، و همچنین مواد مصرفی اندروژن‌های خارجی (هورمون‌های مردانه) می‌توانند باعث بلوغ زودرس در پسران شوند.
هرگاه نشانه‌های اولیه بلوغ در کودکان زیر ۸ یا ۹ سال مشاهده شود، بهتر است به پزشک متخصص کودکان مراجعه کنید. حتی اگر اطمینان ندارید که نشانه‌هایی که دیده‌اید، نشانه‌ای از بلوغ هستند، مشورت با یک پزشک برای ارزیابی کودکتان توصیه می‌شود.
علائم بلوغ زودرس
علائم بلوغ زودرس هم در دختران و هم پسران قابل مشاهده است. با این وجود، تفاوت اصلی در این است که این تغییرات در سنین زودتری رخ می‌دهد و ممکن است با مشکلات بیشتری همراه باشد. این تغییرات معمولاً در سنین پیش از نوجوانی ظاهر میشوند و برخی از علائم شایع آن عبارتند از:
رشد سریع قد
افزایش موهای بدن مانند موهای شرمگاهی، زیربغل و حتی ریش در پسران
ظهور آکنه و جوش
بوی بدن مشابه بزرگسالان
علائم بلوغ زودرس در دختران و پسران نیز می‌تواند متفاوت باشد:
در دختران:
افزایش اندازه و رشد سینه (که اغلب اولین نشانه است)
شروع پریود در سنین ۸ تا ۹ سالگی
در پسران:
رشد و بزرگ شدن بیضه‌ها و آلت تناسلی
تغییرات در صدا (که اغلب آخرین نشانه بلوغ در پسران است)
همچنین، جهش در رشد نیز یکی از نشانه‌های بلوغ زودرس در هر دو جنس است.
انواع بلوغ زودرس
بلوغ زودرس به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: بلوغ زودرس مرکزی و بلوغ زودرس محیطی. هر کدام علل خاص خود را دارند، اما تغییرات فیزیولوژیکی که در بدن ایجاد می‌کنند، به طور کلی مشابه هم هستند.
1.بلوغ زودرس مرکزی
بلوغ زودرس مرکزی یا CPP به معنای پیشروی در مسیر زمانی بلوغ، زمانی رخ می‌دهد که در سنین پایین‌تر از معمول، مغز شروع به ترشح گنادوتروپین می‌کند. این گنادوتروپین‌ها، که از طریق غده هیپوفیز ترشح میشوند، به غدد جنسی مانند تخمدان‌ها در دختران و بیضه‌ها در پسران می‌رسند و باعث تحریک تولید هورمون‌های جنسی میشوند؛ هورمون‌هایی که نقشی در تغییرات فیزیکی مرتبط با فرآیند بلوغ دارند.
با این حال، دلیل دقیق این اختلال هنوز مشخص نیست. بیشتر کودکان مبتلا به این اختلال هیچ بیماری جدی پزشکی یا مشکلی در رابطه با سلامتی خود ندارند. با این حال، در برخی موارد، این بلوغ زودرس می‌تواند همراه با مشکلاتی مانند تومور مغزی، آسیب مغزی، التهابات مغزی ناشی از عفونت و … باشد.
به طور کلی، بلوغ زودرس مرکزی در پسران و کودکان زیر شش ساله رایج‌تر از دختران است. در صورت دیدن علائم غیرعادی، توصیه می‌شود که به پزشک مراجعه کنید تا علت و راهکارهای ممکن برای مدیریت این وضعیت بررسی شود.
2.بلوغ زودرس محیطی
بلوغ زودرس محیطی کمتر شایع است. این نوع بلوغ زودرس به دلیل تولید زودرس هورمون‌های آندروژن و استروژن در دیگر قسمت‌های بدن اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، گاهی این نوع بلوغ زودرس به عنوان بلوغ مستقل از گنادوتروپین نیز شناخته می‌شود. عواملی مانند مشکلات در بیضه‌ها، تخمدان‌ها، غده آدرنال، غده‌های فوق کلیوی (مثل کم‌کاری تیروئید) و غده هیپوفیز می‌تواند منجر به تولید نامناسب اولیه آندروژن و استروژن شود. بیشترین موارد از بلوغ زودرس محیطی ناشی از عوامل محیطی مانند سندرم مک‌کون-آلبرایت، که یک اختلال ژنتیکی نادر است و ممکن است منجر به مشکلات در تولید هورمون، تغییر رنگ پوست و سلامت استخوان شود، ناشی می‌شود.
3.اشکال متفاوت بلوغ زودرس:
در دختران، دو نوع بلوغ زودرس دیده می‌شودنوع دیگری به نام “آدرنارک زودرس” وجود دارد که زمانی روی می‌دهد که غدد فوق کلیوی در دوران جوانی بیش از حد هورمون آندروژن را ترشح می‌کنند. نتیجه این ترشح زودرس، رشد موهای عانه و بوی بدن بزرگسالان است. این دو نوع بلوغ زودرس نیازی به درمان ندارند.
بیماری‌هایی که نشانه‌هایی از بلوغ زودرس دارند:
تلارک زودرس یا رشد زودرس پستان‌ها در دختران، ناشی از عدم کارکرد صحیح غدد فوق کلیوی است و در دختران خردسال رخ می‌دهد. این مشکل نیازی به درمان ندارد و تنها نیاز به بررسی دارد.
پوبارک یا رشد زودرس موهای شرمگاهی و زیربغل، یک اختلال هورمونی و ژنتیکی است که در برخی موارد نیاز به درمان دارد.
کسانی که در معرض خطر بلوغ زودرس هستند:
1. سابقه خانوادگی: بلوغ زودرس در دختران به طور ویژه بیشتر از پسران رخ می‌دهد. اگر در خانواده تاریخچه این اختلال وجود داشته باشد، احتمال بلوغ زودرس برای فرزندان شما بیشتر است.
2. چاقی: افزایش چاقی در کودکان در چندین دهه گذشته تقریباً دو برابر شده است. این امر می‌تواند باعث افزایش تولید استروژن توسط سلول‌های چربی شود و در نتیجه باعث بلوغ زودرس شود.
3. مصرف محصولات حاوی هورمون‌های جنسی مانند قرص‌های ضد بارداری یا کرم و پمادهای هورمونی.
4. نژاد: دخترانی با پوست تیره معمولاً سریع‌تر از دختران سفیدپوست به بلوغ می‌رسند.
5. ژنتیک: برخی از جهش‌های ژنتیکی می‌توانند باعث بلوغ زودرس شوند، به خصوص اگر والدین یا خواهران و برادران نیز این اختلال را داشته باشند.
6. مهاجرت، فرزندخواندگی و تغییرات ناگهانی در سنین پایین: تحقیقات نشان می‌دهد که تغییرات محیطی ناگهانی مانند مهاجرت یا فرزندخواندگی بین‌المللی می‌تواند باعث بلوغ زودرس شود، بنابراین توجه به سن کودک در این شرایط مهم است.
قرار گرفتن در معرض محصولات هورمونی:
تماس با زندگی شیرین
استفاده از محصولاتی که حاوی هورمون‌هایی مانند تستوسترون یا استروژن هستند، مثل قرص‌های ضد بارداری، کرم یا پمادها، در دوران شیردهی می‌تواند باعث بلوغ زودرس در کودکان شود. همچنین، اگر کودکی موادی که حاوی این هورمون‌ها هستند مصرف کند، ممکن است با خطرات بلوغ زودرس روبرو شود.
مشکلات پزشکی:
بعضی مشکلات پزشکی، از جمله مشکلات مرتبط با بلوغ زودرس، می‌توانند ناشی از عوامل زمینه‌ای یا به ارث رسیده باشند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
سندروم مک‌کون-آلبرایت
هایپرلازی مادرزادی
کم‌کاری تیروئید
این موارد می‌توانند منجر به تولید هورمون‌های مردانه و ظهور نشانه‌های بلوغ زودرس، به‌ویژه در پسران شوند.
پرتو درمانی و شیمی درمانی:
کودکانی که به دلیل ابتلا به انواع سرطان‌های خردسالی، مورد درمان‌های شدیدی مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی قرار می‌گیرند، به دلیل مصرف داروهای خاص و تغییرات هورمونی، در معرض خطر بلوغ زودرس قرار می‌گیرند. این وضعیت بیشتر در کودکانی مشاهده می‌شود که به دلیل ابتلا به سرطان خون درمان میشوند.
آیا بلوغ زودرس می‌تواند عوارضی ایجاد کند؟
بله، بدون شک، و اولین آسیبی که آن ایجاد می‌کند، آسیب‌های روانی است. به‌طور خاص، فرد ممکن است با احساس خجالت و تمایل دیگران به مسخره کردن، همچنین عوارض دیگری که این اختلال به‌دنبال دارد، در آینده با مشکلات جدی روبرو شود. برخی از عوارض شایع این موضوع شامل:
1.کوتاهی قد
کودکان مبتلا به این نوع بلوغ، اغلب دارای قد کوتاه و وزن بالا یا اندام‌های نسبتاً کوچک هستند. علاوه بر این، برخی دیگر بسیار بلندتر از همسالان خود هستند که باعث تفاوت آن‌ها می‌شود. وقتی بلوغ به پایان می‌رسد، رشد نیز متوقف می‌شود اما اگر بلوغ زودرس باشد، می‌تواند به کوتاهی قد منجر شود.
2.مشکلات روانی و رفتاری
تحقیقات نشان داده‌اند که بلوغ زودرس باعث افسردگی، پرخاشگری و مشکلات رفتاری در کودکان می‌شود، به خصوص اگر کودک دچار تاخیر در رشد شود.
3.علاقه به فعالیت‌های جنسی
بلوغ زودرس و ترشح هورمون‌های جنسی ممکن است باعث علاقه زودرس کودکان به فعالیت‌های جنسی شود. این موضوع می‌تواند به مشکلات زیادی از جمله بارداری نوجوانان منجر شود.
4.اضطراب و استرس
بلوغ به تنهایی یکی از دوران‌های سخت در زندگی هر فرد است اما اگر این موضوع قبل از آمادگی فرد رخ دهد، ممکن است با مشکلات جدی‌تری همراه باشد. به‌ویژه برای دخترانی که در سنین پایین به دوره ماهانه می‌رسند، این موضوع می‌تواند مشکلات جدی در رشد و اضطراب روحی آن‌ها را به همراه داشته باشد.
5. مشکلات دیگر
مطالعات نشان داده‌اند که دخترانی که با بلوغ زودرس روبرو میشوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان سینه در آینده یا نافرمی‌های سینه قرار دارند.
والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که اثرات اصلی بلوغ زودرس بر روان و روح کودکان است. احساس خجالت، ترس از تفاوت‌ها و عدم تمایل به برقراری ارتباط با دیگران ممکن است منجر به افسردگی و کاهش اعتماد به نفس در آینده شود.
چگونه می‌توان بلوغ زودرس را تشخیص داد؟
پزشک متخصص اطفال، سابقه پزشکی کودک و خانواده را مورد بررسی قرار می‌دهد. پس از تشخیص علائم بلوغ زودرس، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و مشکل را مطرح کنید. پس از انجام معاینه فیزیکی، پزشک برای تشخیص علت بلوغ زودرس از آزمون‌های زیر استفاده می‌کند:
اشعه ایکس برای ارزیابی رشد استخوان‌ها
آزمون تحریک گنادوتروپین (Gnrh) برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌هایی مانند تستوسترون در پسران و پروژسترون در دختران به منظور تشخیص بلوغ زودرس
ام آر آی جهت تشخیص مشکلات غده هیپوفیز
سونوگرافی از تخمدان‌ها و شکم
آزمایش‌های خون برای اندازه‌گیری میزان هورمون‌ها
رادیوگرافی سر و صورت
توجه: در آزمون تحریک گنادوتروپین، مهم است بدانید که در کودکان دارای بلوغ مرکزی، سطح هورمون Gnrh افزایش می‌یابد، در حالی که در کودکان دارای بلوغ محیطی ثابت می‌ماند. این موضوع باعث تفاوت در نتایج آزمون می‌شود.
روش‌های درمان بلوغ زودرس
در صورت بروز بلوغ زودرس به نوعی که نیاز به درمان داشته باشد، می‌توان از روش‌های مختلف درمانی استفاده کرد. درمان بلوغ زودرس بسته به نوع آن و وضعیت فرد متفاوت است. در زیر به برخی از این روش‌ها اشاره شده است:
۱. روش درمانی با دارو:
استفاده از داروها برای کنترل بلوغ زودرس در بیشتر موارد مؤثر است. پزشک ممکن است به فرد مجموعه‌ای از داروهای حاوی هورمون‌های مصنوعی یا سنتزی که باعث کاهش تولید هورمون‌های جنسی میشوند، دستور دهد.
2. جراحی:
در موارد شدیدتری که بلوغ زودرس ناشی از وجود تومور باشد، ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی باشد. در این روش، پزشک توده را برداشته و در صورت لزوم از پروتز استفاده می‌کند. این روش معمولاً در دختران انجام می‌شود. در صورتی که تومور به تخمدان چسبیده باشد و باعث بلوغ زودرس شده باشد، ممکن است تخمدان برداشته و پروتز درج شود.
3. درمان بلوغ زودرس مرکزی:
در این روش، هدف اصلی از درمان، توقف تولید هورمون‌های LH و FSH در غده‌ی هیپوفیز است. برای این منظور از دارویی به نام آگونیست GnRH استفاده می‌شود که معمولاً به صورت تزریقی و با فواصل زمانی منظم استفاده می‌شود. علاوه بر کنترل بلوغ، این روش ممکن است باعث رشد قدی بیشتر در افراد بدون نیاز به درمان شود. معمولاً پس از ۱۶ ماه، درمان متوقف می‌شود و فرآیند طبیعی بلوغ از سر گرفته می‌شود.
درمان بلوغ زودرس محیطی عموماً بر اساس علت آن که اغلب مشکلاتی مانند وجود تومور است، انجام می‌شود. در این حالت، درمان معمولاً بر خارج کردن تومور و از بین بردن آن تمرکز دارد. گاهی اوقات، فرد ممکن است نیاز به جراحی یا درمان با پرتو داشته باشد. همچنین، داروهایی نیز برای متوقف کردن تولید زودهنگام استروژن و پروژسترون ممکن است تجویز شود.
بهترین پزشکان برای درمان بلوغ زودرس معمولاً متخصصان اطفال، متخصصان غدد کودکان و پزشکان اطفال هستند. باید توجه داشت که علاوه بر روش‌های درمان پزشکی، استفاده از کمک مشاور و تراپیست برای حل مشکلات روانی نوجوان نیز بسیار مؤثر است.
تغذیه نیز می‌تواند تأثیر زیادی بر بلوغ زودرس داشته باشد، به‌ویژه در دختران. عوامل مختلفی بر این موضوع تأثیرگذار هستند، اما «تغذیه» یکی از اصلی‌ترین آنهاست. برخی از غذاها ممکن است باعث بلوغ زودرس شوند.
غذاهایی که باعث بلوغ زودرس میشوند:
1.گوشت قرمز
تحقیقات نشان داده است که دخترانی که قبل از سن بلوغ بیش از ۱۲ بار در هفته از گوشت قرمز استفاده می‌کنند، دو برابر بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به بلوغ زودرس هستند.
2.کافئین
استفاده از کافئین برای کودکان زیر سن رشد و حتی بزرگسالان نامطلوب است، زیرا می‌تواند به تغییرات هورمونی، به‌ویژه در کودکان، منجر شود. مصرف حتی چای در کودکان زیر سن رشد به‌ویژه دختران، ممکن است باعث بلوغ زودرس شود.
3.غذاهای چرب و شیرین
مصرف بیش از حد فست فود و غذاهای شیرین می‌تواند به چاقی و مشکلات دیگر منجر شود که ممکن است باعث بلوغ زودرس شوند. بنابراین، کاهش مصرف این نوع غذاها در رژیم غذایی کودکان پیشنهاد می‌شود. گاهی حتی مصرف لبنیات پرچرب نیز می‌تواند باعث بلوغ زودرس و ظهور جوش و آکنه‌های زودرس در کودکان شود.
4.مصرف جگر مرغ
هورمون‌های موجود در جگر مرغ می‌توانند باعث تغییرات در سطح هورمون‌ها در کودکان سن رشد شده و بلوغ زودرس را فراهم کنند.
5.پیاز
تحقیقات نشان داده است که مصرف پیاز ممکن است با بلوغ زودرس مرتبط باشد، زیرا این ماده غذایی حاوی هورمون‌هایی است که می‌توانند باعث بلوغ زودهنگام در کودکان شوند.
6.سویا
سویا و محصولات مشتق شده از آن حاوی مقادیر زیادی از «فیتواستروژن» هستند که ممکن است منجر به بلوغ زودرس در کودکان شود. بنابراین، مصرف دانه‌های سویا در زمان‌های بعد از سن رشد توصیه می‌شود.
چگونه با فرزند خود در مورد این اختلال صحبت کنیم؟
تماس با زندگی شیرین
بهترین راه برای برخورد با بلوغ زودرس، گفتگو با فرزندتان است. او ممکن است از همسالانش متفاوت به نظر برسد و سوالات زیادی داشته باشد. همچنین همکلاسی‌ها و دوستانش نیز ممکن است اظهارنظرهایی داشته باشند که برای فرزندتان مضر باشد، حتی ناخواسته!
بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید، گوش دادن به نگرانی‌های او و صادقانه به سوالاتش پاسخ دادن است. به فرزندتان توضیح دهید که بلوغ یک فرآیند طبیعی است و همه بچه‌ها در نهایت این فرآیند را تجربه می‌کنند، اما در برخی از موارد زودتر اتفاق می‌افتد و در برخی دیگر دیرتر. این مهم است که او بفهمد تغییراتی که در بدنش رخ می‌دهد، طبیعی است و برای همه رخ می‌دهد.
همچنین، باید به او توضیح دهید که بلوغ زودرس ممکن است منجر به احساسات زودرس جنسی شود و او باید از تغییراتی که در بدنش رخ می‌دهد، آگاه باشد.
اما باید مرزهای رفتاری را به او توضیح داده و درباره ارزش‌ها، اولویت‌ها و انتخاب‌های سالم صحبت کرد. همچنین، تشویقش به شرکت در فعالیت‌های ورزشی و هنری می‌تواند به افزایش اعتماد به نفسش کمک کند.
در نهایت، اگر نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، بهتر است فرزندتان را به یک مشاور متخصص ببرید تا به او کمک کند استراتژی‌های مقابله با این شرایط را یاد بگیرد. گاهی او ممکن است از صحبت کردن با یک مشاور راحت‌تر باشد تا با والدینش.
تاثیرات نادیده گرفتن بلوغ زودرس در نوجوانان
عوارض این اختلال به نوجوانان می‌تواند بسیار جدی باشد و شامل موارد زیر می‌شود:
1. کاهش اعتماد به نفس
2. افزایش خطر اعتیاد به مواد مخدر
3. خودکم‌بینی
4. مشکلات در زندگی زناشویی
5. مشکلات در برقراری ارتباط با دیگران
6. انزوا
7. افسردگی
8. افکار منفی
9. خودآسیبی‌رسانی یا افکار خودکشی
بنابراین، اگر علائم بلوغ زودرس در نوجوانان مشاهده می‌شود، باید این موضوع را جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد.
آیا می‌توان از بلوغ زودرس جلوگیری کرد؟
اگرچه بلوغ زودرس بستگی به جنسیت، نژاد و سابقه خانوادگی دارد، اما می‌توان با رعایت موارد زیر از آن جلوگیری کرد:
1. نگه‌داشتن وزن کودک در محدوده‌ی سالم
2. اجتناب از دادن داروهای حاوی هورمون، مکمل‌های غذایی یا محصولات دیگری که ممکن است حاوی استروژن یا تستوسترون باشند، مگر اینکه توسط پزشک تجویز یا توصیه شده باشد.
تماس با زندگی شیرین
مقالات پیشنهادی :
بهترین ویژگی های والدین خوب / با ارائه راهکار هایی توسط روانشناس!
بدون دیدگاه